Wetenschappelijke verhandeling die een promovendus moet schrijven en openbaar verdedigen om de graad van doctor te krijgen.
In Nederland:
In Nederland moet het proefschrift aan eisen van wetenschappelijke kwaliteit voldoen én aan een aantal andere voorwaarden, vermeld in het promotiereglement dat wordt opgesteld door het college van decanen. Aan het proefschrift moeten minstens zes stellingen worden toegevoegd die niets met het onderwerp van het proefschrift te maken hebben. Proefschrift en stellingen worden in principe geschreven in het Nederlands, Frans, Engels of Duits.
In Vlaanderen:
In Vlaanderen is een proefschrift, dat een oorspronkelijke bijdrage tot de wetenschap moet zijn, eveneens vereist voor de promotie tot doctor. Alleen in de genees-, heel- en verloskunde en in de veeartsenijkunde wordt de doctorsgraad zonder proefschrift verkregen. Een verplichte stage komt in de plaats. Het proefschrift wordt in principe geschreven in de taal van het onderwijs. Niet alleen het proefschrift moet openbaar worden verdedigd, maar ook een of meer stellingen (meestal drie), die door de faculteit worden vastgesteld. De verdediging vindt plaats tegenover een door de faculteit aangewezen commissie van hoogleraren.